ადამიანის ცხოვრების პირობებიდან, სოციალური სტატუსიდან, შრომითი საქმიანობის ტიპიდან და სხვა ადამიანებთან კომუნიკაციიდან გამომდინარე, ყალიბდება საზოგადოების ე.წ. პროდუქტი - ცნობიერება, სხვა არაფერია, თუ არა ცნობიერი არსება.
ცნობიერება, როგორც ტვინის მატერიის თვისება
ცნობიერება არის იდეალური არსების ფორმა, ადამიანის შესაძლებლობა აღიქვას მის გარშემო არსებული სამყარო ტვინის დახმარებით. ცნობიერება იწვევს სხვადასხვა ემოციებს და აზრებს, რითაც აიძულებს ადამიანს გაეცნოს გარემოს. გარდა ამისა, პრაქტიკული საქმიანობის საჭიროება ავალდებულებს ადამიანს დაფიქრდეს, გაანალიზოს და გააკეთოს დასკვნები. ამ მანიპულაციების და ანარეკლების შედეგად, ადამიანი, თავის საჭიროებებზე დაყრდნობით, აყალიბებს ყოფნის თავის გონებრივ მოდელს. ცნობიერება მჭიდროდაა დაკავშირებული მეტყველებასთან და ენასთან. მართლაც, ენის ფორმირების საფუძვლის გარეშე, განზოგადებული ასახვა და გამოხატვა შეუძლებელია. არც ჟესტების ენას და არც მიმიკას არ აქვს ინფორმაციის გადმოცემისა და გაცვლის გამოხატვა.
შეგნებული და უგონო მდგომარეობაში
ადამიანის ფსიქიკას შეიძლება ჰქონდეს შეგნებული და არაცნობიერი ფორმა. ცნობიერებას ახასიათებს ადამიანის ფსიქიკის განვითარების მაღალი დონე. ცნობიერების მთავარი ფუნქცია არის ბუნების, საზოგადოების და ადამიანის ღრმა ცოდნა.
ადამიანის ცნობიერების სტრუქტურა სავსეა შემეცნებითი პროცესების დიდი რაოდენობით, მათი დახმარებით ადამიანი მუდმივად ავსებს ცოდნასა და გამოცდილებას. ეს არის პროცესები, როგორიცაა სენსაცია და აღქმა, მეხსიერება, ფანტაზია და აზროვნება.
ადამიანის ცნობიერებაში არსებული შეგრძნებებისა და აღქმის შედეგად ხდება სამყაროს სურათის ფორმირება, რადგან ის თვალსაჩინოა ადამიანისთვის ამ მომენტში. მეხსიერება ცნობიერებაში ანახლებს წარსულს, ფანტაზია აშენებს საჭიროებების ფორმების მოდელებს და სურათებს, რომლებიც ამჟამად არ არსებობს. აზროვნება წყვეტს პრობლემებს განზოგადებული ცოდნის გამოყენებით. ეგრეთ წოდებული არაცნობიერი თითოეული ადამიანის გონებრივი საქმიანობის შეუცვლელი ნაწილია. სამეცნიერო თვალსაზრისით, არაცნობიერის გაგებას ორი ძირითადი ტიპი აქვს: ფსიქოანალიზის თეორია და არაცნობიერი ფსიქოლოგიური დამოკიდებულების თეორია.
ფსიქოანალიზი შეისწავლის ცნობიერებას და არაცნობიერს, როგორც გონებრივი საქმიანობის ურთიერთგამომრიცხავ ელემენტებს. დამოკიდებულების ფსიქოლოგია საფუძვლად უდევს მთელი ფსიქიკის იდეას და ემყარება ადამიანის პიროვნების ერთიანობის იდეას. არაცნობიერი ფსიქიკის ასახვის სამყაროა, ეს არის უნებლიე ფსიქიკური მოვლენების ურთიერთქმედება, ეს არის თანდაყოლილი რეფლექსური რეაქციების სისტემა და ბოლოს, ეს არის ადამიანის ფსიქიკური მოვლენა, რომელსაც ახასიათებს ადამიანის ცნობიერების პირობები. როგორც საზოგადოებრივი პროდუქტი, ცნობიერება მხოლოდ ადამიანებშია თანდაყოლილი. ცხოველებს გონება მოკლებული აქვთ.
