თვითშეფასება არის რთული პირადი განათლება, რომელიც ასახავს იმას, რასაც ბავშვი ეცოდინება საკუთარი თავის შესახებ სხვა ადამიანებისგან და საკუთარი საქმიანობისგან, რომელიც მიზნად ისახავს პიროვნული თვისებებისა და მოქმედებების გაგებას. უმცროსი მოსწავლის თვითშეფასების საკითხების ცოდნა დიდწილად განსაზღვრავს ბავშვთან ურთიერთობის ფორმირებას.
თვითშეფასების განვითარება დამოკიდებულია სკოლის მუშაობის შეფასებაზე. მასწავლებლის შეფასების მთავარ საცნობარო წერტილად მიჩნეული, ბავშვები თავიანთ და ბავშვთა კოლექტივის სხვა წევრებს კლასიფიცირებენ როგორც წარჩინებულ და ღარიბ მოსწავლეებად. შედეგად, თითოეული ჯგუფი იძენს შესაბამის თვისებათა ერთობლიობას. დაწყებითი სკოლის შესრულება არის ბავშვის პიროვნების და სოციალური სტატუსის შეფასება. ამ პერიოდის განმავლობაში მნიშვნელოვანია მასწავლებლებმა და მშობლებმა გაიგონ და განასხვაონ ერთმანეთისაგან”შესრულების შეფასება” და”პიროვნების შეფასება”. დაუშვებელია სიტუაციები, როდესაც აკადემიური მოსწრების შეფასება გადაეცემა ბავშვის პიროვნულ თვისებებს. ბავშვის მუშაობის შესახებ უარყოფითი გამოხმაურება მის გონებაში შეიძლება აღბეჭდილი იყოს ფრაზით”ცუდი ადამიანი ხარ”.
პირველი კლასის მოსწავლის თვითშეფასება თითქმის მთლიანად დამოკიდებულია მოზრდილთა ღირებულების შეფასებაზე. მე-3-4 კლასს აქვს გარდამავალი პერიოდი, რის შედეგადაც მკვეთრად იზრდება უარყოფითი თვითშეფასების რაოდენობა. საკუთარი თავის მიმართ უკმაყოფილება ვრცელდება თანაკლასელებთან კომუნიკაციასა და საგანმანათლებლო საქმიანობაზე.
ახალგაზრდა სტუდენტების თვითშეფასების ტიპები
რიგმა გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ თვითშეფასების ყველა ტიპი თანდაყოლილია უმცროსი სკოლის მოსწავლეებში: გადაფასებული სტაბილური, ადეკვატური სტაბილური, არასტაბილური, მიმართულია არაადეკვატური გადაფასების ან დაუფასებლობისკენ. ასაკთან ერთად, ბავშვებს უვითარდებათ საკუთარი თავის სწორად შეფასების უნარი და ამცირებს გადაჭარბებული შეფასების ტენდენციას. ამ ასაკში ყველაზე იშვიათია მუდმივი დაბალი თვითშეფასება.
ბავშვის თვითშეფასების ტიპი შეიძლება განისაზღვროს არა მხოლოდ საკუთარი თავის შესახებ ღირებულებითი განსჯის საფუძველზე, არამედ სხვა ბავშვების მიღწევებთან მიმართებაში. თვითშეფასების გაზრდა ყოველთვის არ არის გამოხატული საკუთარი თავის ქებაში, უფრო ხშირად შეიძლება შეინიშნოს კრიტიკული განსჯები თანატოლების საქმიანობისა და მუშაობის შესახებ. დაბალი თვითშეფასების მქონე მოსწავლეები ზედმეტად აფასებენ თანაკლასელების მიღწევებს.
თვითშეფასების ტიპი და ქცევა
სპეციალური შეფასების ჩატარება არ არის საჭირო თვითშეფასების ტიპის დასადგენად. შესაბამისი ტიპის ბავშვები არიან მხიარულები, აქტიურები, კომუნიკაბელურები და აქვთ კარგი იუმორის გრძნობა. საკუთარ საქმეში შეცდომების პოვნა მათ ენთუზიაზმს და ინტერესს იწვევს. დავალებების არჩევისას, ისინი ხელმძღვანელობენ თავიანთი შესაძლებლობებით, წარუმატებლად ჩავარდნილნი, შემდეგ ჯერზე უპირატესობას ანიჭებენ ნაკლებად რთულ სამუშაოს. მაღალი ადეკვატური თვითშეფასება ააქტიურებს ბავშვებს, ცდილობენ მიაღწიონ წარმატებას, მიუხედავად საქმიანობის ტიპისა.
დაუფასებელი არაადეკვატური ტიპი ადვილად ამოსაცნობია მცირეწლოვანი სტუდენტებისგან: როდესაც მათ სთხოვენ სამუშაოს შემოწმებას, ისინი უარს იტყვიან ამის გაკეთებაზე ან გააკეთებენ ამას რაიმე შესწორების გაკეთების გარეშე. წაქეზებამ და გამხნევებამ შეიძლება მათ საქმიანობა დაუბრუნოს და აღძრას ენთუზიაზმი. შესაძლო წარუმატებლობაზე კონცენტრირება ამ ბავშვებს უკან დახეულ და კომუნიკაბელურს ხდის.
